اذان شیخ محمد آقاتی: به شماره 197 در تاريخ 29/6/1390 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
زندگينامه شيخ محمد آقاتي
محمد آقاتي در سال 1304ش. در روستاي كاهو از توابع گلمكان شهرستان چناران ديده به جهان گشود. وي در خانواده‌اي به دنيا آمد كه دوستدار اهل بيت و ائمه‌ي اطهار و قرآن كريم بودند به همين مناسبت محمد نيز از كودكي به قرآن و اهل بيت عشق مي ورزيد. در سن شانزده سالگي به قصد تحصيل علوم ديني يادگيري مناجات در مدرسه نواب واقع در جوار حرم مطهر حضرت رضا(ع)، به مشهد مقدس هجرت كردو در محله نوغان، كوچه «مسجد هفت‌در» در منزل برادرش آقاعلي متوطن گرديد. سال‌هاي اوليه اقامت در مشهد علاوه بر فراگيري علوم ديني، در مسجد سلطاني نیز تدريس قرآن داشت. زماني كه طلبه بود در ماه مبارك رمضان به خانه پدري‌اش در روستاي كاهو براي ديدار والدين و كار كشاورزي مي آمد، در پشت بام حسينيه آنجا مناجات و دعا مي خواند و اذان مي گفت. او براي فراگيري نواي اذان استادي نداشت و صدايش خدادادي بود.
در يكي از شب‌های سال 1320ش. كه محمد آقاتي بر بالاي پشت بام حسينيه بود، طاهري توليت مسجد گوهرشاد نيز در اين روستا حضور داشت، با شنيدن لحن خوش و شيواي اذان و مناجات محمد آقاتي، به او پيغام مي دهد كه به شيخ بگوئيد فردا به مسجد گوهرشاد بيايد. اينگونه دست تقدير رقم خورد تا او در مسجدجامع گوهرشاد به سمت موذن اوقات نماز صبح، ظهر و مغرب را اذان بگويد. همچنين در شب‌هاي جمعه در فضاي ملکوتی مسجدجامع شب‌خواني مي كرد و اين در حالي بود كه هنوز مسجد گوهرشاد بلندگو نداشت و تنها صوت و تلاوت روحانی اذان شيخ محمدآقاتي بود كه از بالاي گلدسته‌هاي مسجد گوهرشاد در حرم مطهر امام هشتم(ع) طنين انداز مي گرديد. به اين ترتيب مرحوم آقاتي به سنت موذن‌هاي حريم رضوي اذان دل‌انگيزي را براي اين فضاي معنوي خلق كرد.
آقاتي هفت سال بعد در سال 1327شمسي به تهران رفت و زماني كه ناظم‌زاده متولي مسجد امام(ره) بود، موذن آن مكان معنوي شد. در همان سال اولين اذان معروف خود را در سه نوبت در راديو تهران ضبط و لحن خوش اذان را با صدايي ماندگار ثبت نمود. همچنين پس از اينكه حاج علي بهاري در آغاز دهه چهل به دليل مسئوليت حجاج از ادامه همكاري با راديو انصراف داد، با خروج ايشان از راديو، شيخ محمدآقاتي برنامه اذان بهاري را ادامه داد. به گواه دوستان و نزديكانش بوي‍ژه حاج علي اصغرافخمي كه از 13سالگي موذن حرم مطهربوده و يكي از پيشكسوتان جامعه قرآني كشور و از جمله داوران مسابقات قرآني است مي گويد صداي آقاتي راجزء بهترين صداها مي دانم. زيرا صدايش خيلي شبيه به صوت آقاتي بود. از نگاه ديگران او انساني ساده زيست، مردم دار، متعهد به انقلاب، اهل علم و دوستدار اهل بيت(ع) بوده و از نظر صدا و زيبايي كلام، سرآمد خوانندگان مذهبي به‌شمار مي آمد. سرانجام وي در سال 1372ش. دار فاني را وداع گفت و در قطعه 91 آرامستان بهشت زهرا روي در نقاب خاك كشيد....
ويژگي هاي منحصر به فرد اذان شيخ محمد آقاتي
اذان معروف و ملکوتی شیخ محمدآقاتی از نظر دستگاه‌های موسیقی با استادی و مهارت خاص در مايه‌اي از «دستگاه شور» به نام بيات ترك اجرا گردیده است. (دستگاه شور را مادر آوازهاي موسيقي ايراني یا ام النغمات نام نهاده اند و علت آن هم وجود آهنگ‌هاي متنوع مناطق مختلف ايران در اين دستگاه مي باشد). آواز بيات ترك يكي از ملحقات شور مي باشد كه به دليل گام‌هاي متنوع و والراسيون‌هاي گوناگون در لحن، بعضي از اساتيد آن را يك دستگاه با تتراكورد ويژه خود مي دانند. اين دستگاه قالب مناسبي براي مناجات خواني، مناقب خواني، اذكار و ادعيه عرفاني مي باشد كه مرحوم آقاتي با شناخت كامل از قابليت‌هاي اين دستگاه براي اولين بار اذان را در اين دستگاه خوانده است. وي اين اذان را در سال 1327ش. اجراء نمود كه پس از گذشت بيش از 8 سال مرحوم موذن زاده با الگوپذيري از شيوه مرحوم آقاتي اذان معروف خود را در يك گام بالاتر و در همان دستگاه اجراء نمود. يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي منحصربفرد اذان مرحوم آقاتي فرود آمدن صداي خود در انتهاي اذان در درآمد شور مي باشد. به نحوي كه ايشان لااله الا الله انتهاي اذان را در مرتبه دوم در قالب درآمد شور به پايان مي رساند. يعني اگر شروع و متن اذان در بيات ترك اجراء گرديده، صداي خود را در انتها به خواستگاه اوليه كه همان درآمد شور است مي رساند و اذان را در همان درآمد شور خاتمه مي دهد. به اين ترتيب اذان ايشان داراي يك حسن مطلع و حسن ختام مي باشد تا واژه‌های مناجات گونه‌ای كه بر جان مي‌نشيند و با عبارت اعظم «سبحان الله والحمدلله ولااله الاالله والله اکبر» آغاز گردیده، نوازشگر روح مسلمانان نمازگزار به هنگامه لحظات برپایی نماز در صفوف طولانی مساجد، اماکن متبرکه و خانه‌های یکایک ایرانیان باشد.
2 .حاج علي اصغر افخمي كه خود از 13سالگي موذن حرم مطهر بوده و يكي از پيشكسوتان جامعه قرآني كشور و از جمله داوران مسابقات قرآني است و همچنین صدايش خيلي شبيه به صوت آقاتي است در خاطرات خود از شیخ محمد آقاتی مي گويد صداي او را جزء بهترين صداها مي دانم.
3- شیخ محمدآقاتی اولین اذان خود را در سال 1320ش. در مسجد جامع گوهرشاد و اولین اذان ضبط شده و معروف خود را در استودیو رادیو در سال 1327ش. گفت. او در سن سی سالگي يعني در سال 1334ش. اذان معروفش را گفت.
4- عطاءالله اميدوار معمار، شهرساز، نقاش و موسيقيدان به اذان‌گويي در دستگاه‌هاي مختلف موسيقي پرداخته است البته او بر خلاف ديگران كه تنها در بيات ترك اذان گفته‌اند تجربه‌هايي را در دستگاه‌هاي نوا، همايون و چهارگاه انجام داده به طوري كه با استناد به شيوه‌هاي آوازي در اين دستگاه‌ها اذان گفته است. اذان شیخ محمد آقاتی نیز از انواع اذانی است که در دستگاه‌های مختلف گفته شده در صورتی که اذان گویی موذنینی همچون رحیم موذن زاده اردبیلی فقط در قالب یک دستگاه (بیات ترک) در گوشه روح الارواح ثبت و ضبط شده است.
5- اذان شیخ محمد آقاتی، دستمایه‌ای از اذان‌ها، مداحی و تعزیه‌خوانی را به نحوی از انحاء این سنت و ریشه هویتی را در خود محفوظ داشته و اهمیت آن در یک مورد انتقال همین ارزش‌های مذهبی پیشین به نسل های بعدی است که در اذان معروف و دلنشین وی این امر محقق گردیده است.